Układ napędowy roweru – to zespół elementów odpowiedzialnych za napędzanie roweru przez przekształcanie pracy mięśni rowerzysty w ruch roweru. Najpopularniejszym i najszerzej stosowanym rowerowym układem napędowym jest napęd oparty o przekładnię łańcuchową, który napędzany jest przez ruch kołowy nóg rowerzysty. Spotyka się także napędy rowerowe wykorzystujące ruch posuwisto-zwrotny nóg lub ruch rąk.
Dawniej stosowano napędy bez przekładni, w których napędzana była bezpośrednio oś koła, co można spotkać dzisiaj w np. rowerkach dla dzieci. Przez lata próbowano zaadaptować inne rodzaje napędów m.in. oparte na wale Kardana i różnych przekładniach ciernych, jednak nie przyjęły się one tak jak napęd oparty o łańcuch. Obecnie można spotkać także rowery napędzane paskiem zamiast łańcucha. Napęd rowerowy może także być wspomagany silnikiem elektrycznym, co stosuje się w rowerach elektrycznych.
Konstrukcja układu napędowego w rowerze
Konstrukcja typowego układu napędowego opartego na przekładni łańcuchowej składa się z następujących elementów:
- pedały – naciska się na nie nogami i połączone są z ramionami korb;
- korby – ustawione do siebie pod kątem 180° znajdują się po obu stronach ramy. Stanowią ramiona potrzebne do wykonywania ruchu kołowego przy naciskaniu na pedały;
- suport – łączy ze sobą ramiona korb i osadzony w ramie umożliwia dzięki łożyskom obrót korb;
- przednie zębatki – zestaw od jednego do 3 kół łańcuchowych przymocowanych do korby umożliwia wprowadzenie w ruch założonego na nie łańcucha;
- tylne zębatki – zestaw od jednej do kilkunastu koronek umożliwiających przeniesienie ruchu z łańcucha na wolnobieg;
- wolnobieg – przenosi ruch z tylnych zębatek na piastę koła. Może stanowić integralną część piasty koła lub być połączony z tylnymi zębatkami. Umożliwia obrót koła do przodu przy braku ruchu na korbach;
- łańcuch – przenosi ruch z przednich kół łańcuchowych do tylnych;
- przerzutki – umożliwiają zmianę kół łańcuchowych, po których porusza się łańcuch. Za położenie na przednich zębatkach odpowiada przednia przerzutka, a na tylnych tylna. Przerzutki sterowane są zazwyczaj z kierownicy przy użyciu manetek połączonych z przerzutkami linkami lub sterowane są elektronicznie.
W zależności od potrzeb i zastosowania stosuje się elementy napędu w różnych konfiguracjach. Nie wszystkie napędy posiadają wszystkie te elementy lub są one zmodyfikowane, np.:
- torpedo – wolnobieg wyposażony w system hamulcowy uruchamiany przez ruch korb do tyłu. Często wyposażony także w przekładnie planetarną umożliwiającą zmianę biegów;
- ostre koło – napęd pozbawiony wolnobiegu ze stałym przeniesieniem napędu na koło;
- napęd elektryczny – rowerzysta wspierany jest w napędzaniu roweru silnikiem elektrycznym umiejscowionym w piaście koła, lub umieszczonym centralnie bezpośrednio zwiększając moment obrotowy z korb.
Napędy rowerowe różnią się zastosowanymi materiałami i konstrukcjami odpowiadającymi za ich masę, precyzję i niezawodność działania. Istnieje wiele standardów dotyczących poszczególnych elementów napędu, przez co możliwości dowolnego ich łączenia są ograniczone.